Varant Piyasasının İşleyişi ve Genel Kurallar

Temel Tanımlar:

İşlem Yöntemi:

Varantlar BIST’de Kurumsal Ürünler Pazarı altında yer alan Varant Pazarı’nda,“piyasa yapıcılı çok fiyat-sürekli müzayede sistemi”ile işlem görür. Bu yöntemde her bir varantta görevli olan bir piyasa yapıcı üye alış-satış kotasyonu verir ve üyeler (piyasa yapıcı üye de dâhil olmak üzere) söz konusu varant için alış-satış emirlerini iletirler. Varantların piyasa yapıcı üyesi olmaksızın işlem görmesi mümkün değildir (alternatif işlem yöntemi yoktur).

Piyasa Yapıcı:

Sorumlu olduğu varantlarda piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak, likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasına katkıda bulunmak amacıyla faaliyette bulunmak üzere, ihraççı tarafından belirlenerek SPK tarafından onaylanan, kotasyon vermekle yükümlü olan Borsa üyesi aracı kuruluştur.

Kotasyon:

Piyasa yapıcının likiditeyi sağlamak için BIST Hisse Senetleri Piyasası Alım Satım Sistemine (Sistem) girdiği, almaya ve satmaya razı olduğu fiyat ile bu fiyat seviyesinden ne kadar alacağını/satacağını gösteren miktar bilgisini içeren çift yönlü emir çeşididir.

Genel Kurallar:

• Hisse Senetleri Piyasası’nda geçerli olan emir ve işlem kuralları aksi belirtilmedikçe varantlar için de geçerlidir.
• Bir varantta piyasa yapıcı tarafından kotasyon verilmeden emir kabulü ve işlemler başlamaz.
• Varantlar serbest marjlı işlem görür, seans için taban-tavan fiyat marj sınırlamasına tabi değillerdir. Ancak, işlemler kotasyon fiyat aralığı içinde (kotasyon fiyatları da dâhil) gerçekleşir. Kotasyon aralığı dışındaki fiyatlardan verilen emirler de sisteme kabul edilir. Ancak kotasyon aralığına dâhil olana kadar işlem görmezler.
• Alım-Satım emirleri ve piyasa yapıcının kotasyonları fiyat ve zaman önceliği kurallarına göre sisteme kabul edilir.
• Varantlar açılış seansına dâhil edilmez.
• Varantlar kredili işleme ve açığa satışa konu edilemez.
• Fiyat adımı 1 kuruştur.
• Emir iptali serbesttir.
• Varantlarda vade sonunda dayanak varlığın alım ve satım hakkı kullanılabileceği gibi (dönüşüm) , vade içinde varantın kendisinin alım ve satımı da mümkündür (takas). Vade içinde varantın alım/satımı gerçekleştiğinde hisse senetleri piyasasına ait mevcut uygulamada olduğu gibi (T+2) işlem gününde takas gerçekleşir.

Emir ve İşlem Kuralları:

Hisse senetlerinde açılış işlemlerinin sonuçlandırılıp sürekli müzayedeye geçildiği saatten itibaren (1. seans 09:50, ikinci seans14:20’den itibaren) –şayet kotasyon girilmişse–varant sıralarına emir girişi başlar.

Emir iptalinin serbest olması nedeniyle son emir olma koşulu aranmaksızın:

• Alış emirlerinin fiyatı hem artırılabilecek hem de azaltılabilecektir.
• Satış emirlerinin fiyatı hem artırılabilecek hem de azaltılabilecektir.
• Emir Bölme, Hisse senetleri ile aynı uygulanır.

İşlemleri geçici durdurulmuş varantlarda, yeni emir girişine, emir bölme yapılmasına, fiyat iyileştirilmesine izin verilmez. Fiyat kötüleştirilebilir.

Limit fiyatlı emirlerin işlem görmeyen kısımları ya pasife yazılır ya da iptal edilir.

• Üyelerin alışa girdikleri limit fiyatlı emirlerin, kotasyonun satış tarafının fiyatına eşit fiyatlı olanları ile kotasyonun satış tarafının fiyatından daha düşük fiyatlı olanlarının işlem görmeyen miktarı bekleyen emirler arasına alınır (pasife yazılır).
• Buna paralel olarak, üyelerin satışa girdikleri limit fiyatlı emirlerin, kotasyonun alış tarafının fiyatına eşit fiyatlı olanları ile kotasyonun alış tarafının fiyatından daha yüksek fiyatlı olanlarının işlem görmeyen miktarı bekleyen emirler arasına alınır.

Satış kotasyon fiyatından daha yüksek fiyatlardan girilen bir limit fiyatlı alış (satış) emrinin miktarı, satış (alış) kotasyon fiyatından daha iyi fiyat seviyelerinde bekleyen emirler ve satış (alış) kotasyon fiyatı seviyesinde bekleyen emirlerin miktarını aştığı takdirde; söz konusu limit fiyatlı emir,

• önce satış (alış) kotasyon fiyatından daha iyi fiyatlı emirler ile fiyat ve zaman önceliği kuralı çerçevesinde eşleşerek işleme dönüşür,
• sonrasında satış (alış) kotasyon fiyatına eşit fiyatlı limitli emirlerle ve satış (alış) kotasyonuyla fiyat ve zaman önceliği kuralı çerçevesinde eşleşerek işlem görebildiği miktarda işlem görür,

arta kalan miktarı olur ise bekleyen emirler dosyasına yazılmadan doğrudan iptal edilir.

Genel Kotasyon Kuralları:

Piyasa Yapıcısı tarafından girilen kotasyonun alış ve/veya satış tarafındaki miktarının tamamen işlem görerek tükenmesi durumunda, 3 dakika içinde piyasa yapıcısının miktarı tükenen kısmını minimum kotasyon miktarına (250 adet) tamamlaması gerekir. Yapmaması durumunda sistem otomatik olarak atar.

Piyasa Yapıcısı tarafından girilen kotasyonun alış ve/veya satış tarafındaki miktarının tamamen işlem görerek tükenmesi durumunda, 3dakika içinde piyasa yapıcısının miktarı tükenen kısmını minimum kotasyon miktarına tamamlaması gerekir. Yapmaması durumunda sistem otomatik olarak atar.

Fiyat Kotasyonu:Miktarlarından en az birisi sıfır olan kotasyondur. Miktar sıfır olarak girildiğinde miktarın sıfır olduğu tarafta (alış ya da satış veya her ikisi birlikte) otomatik kotasyon atanmaz. Verilen kotasyon fiyatlarından ve bu fiyatlar arasındaki fiyatlardan işlem yapılabilir.

Kotasyon Değiştirme:Alış fiyatının yükseltilmesi, Alış fiyatının düşürülmesi, Satış fiyatının düşürülmesi, Satış fiyatının yükseltilmesi, Miktarlarının arttırılması Miktarlarının azaltılması, Bunların bir ya da birkaçının birlikte yapılması şeklinde gerçekleşir.

Kotasyon İptal:Piyasa yapıcısının girdiği kotasyonu iptal etmesine izin verilmez. Bir menkul kıymetin işlemlerinin durdurulduğu süreçte de piyasa yapıcısı tarafından kotasyon iptali yapılmasına izin verilmez.

Varantsırasıdurdurulduğunda;

• Kotasyon girişine izin verilmez.
• Bekleyen kotasyonların fiyatları kötüleştirilip iyileştirilebilir, miktarları azaltılıp arttırılabilir ancak iptal edilebilmelerine izin verilmez.
  (varant sırası açıkken de aynı kural geçerlidir)
• Miktar/lar sıfır yapılıp fiyat kotasyonu haline dönüştürülebilir (varant sırası açıkken de aynı kural geçerlidir).
• Piyasa yapıcı üye tarafından değiştirilecek kotasyonun fiyat(lar)ı işlem gerçekleşmesini sağlayabilecek seviyedeyse:
• Kotasyon değiştiği anda işlem olmasına izin verilmez (zira sıra kapalı) ve kotasyon sistemde pasif emirler arasına alınarak temsilci ve veri yayın ekranlarında gösterilir;
• İşlem(ler) sıra açıldığı anda gerçekleşir.